بازاریابی اجتماعی (Societal marketing) چیست؟
بازاریابی اجتماعی نوعی بازاریابی است که بهجای تکیهبر سود، بر یک هدف اجتماعی متمرکز است. این هدف برای ایجاد تغییراتی در رفتار است که منافع بلندمدتی را برای جامعه فراهم میکند. بازاريابي اجتماعي برخلاف استراتژیهای بازاریابی سنتی بیشتر به جنبههای اجتماعي مانند مسئولیت اجتماعی شرکت و توسعه پایدار توجه دارد. Societal marketing از دهه ۱۹۷۰ وجود داشت و بر نیازهای اجتماعي افراد متمرکز بود. فیلیپ کاتلر آن را در مقالهای در هاروارد بیزینس ریویو در سال ۱۹۷۲ معرفی نمود. این اصطلاح را میتوان مفهوم مردم یا مفهوم مصرف هوشمند نیز نامید که بخشی از یک مفهوم بازاریابی جامع است.
تعاریف بازاريابي اجتماعي از دیدگاه صاحبنظران عرصه بازاریابی
ریکی گریفین و رونالد ایبرت (دو تن از نویسندگان کتابهای مدیریت و کسبوکار) را در کتاب تجارت خود این بازاریابی را بهصورت زیر تعریف میکنند:
این بازاريابی شامل استراتژیهای یک تجارت برای متعادل کردن تعهدات خود نسبت به گروهها و افراد دیگر از جمله مشتریان، سایر مشاغل، کارمندان و سرمایهگذاران است. فیلیپ کاتلر و آرمسترانگ در کتاب اصول بازاریابی بیان میکنند که مفهوم آن نوعی فلسفه مدیریت بازاریابی است که به شرح مقابل تعریف میشود: این بازاریابی ایدهایست که سازمانها باید نیازها، خواستهها و علایق بازارهای هدف خود را تعیین کنند و رضایتهای موردنظر را مؤثرتر و کارآمدتر از رقبا بهگونهای ارائه کنند که رفاه مصرفکننده و جامعه را حفظ یا بهبود بخشد.
ازاینرو، سازمانها در کنار تمرکز بر مشتریان و سود، رویکرد ویژهای برای مصرفکننده و جامعه درنظر میگیرند. این دو مشاهیر بازاریابی در فصل ۲۰ کتاب بازاریابی و جامعه این رویکرد ویژه را بهطور مفصل توضیح میدهند. طبق این کتاب، شرکتهایی که از این مدل بازاریابی استفاده میکنند، تصمیمات بازاریابی خود را با درنظر گرفتن خواستههای مصرفکننده، نیازهای شرکت، منافع بلندمدت مصرفکننده و جامعه اتخاذ میکنند. بهعبارتدیگر، این شرکتها نسبت به سایر مفاهیم بازاریابی برای انجام بهترین عملکرد برای مصرفکنندگان و جامعه در بلندمدت تردید دارند. ممکن است این مدل بازاریابی سودآوری را تضمین نکند، اما شرکتها این کار را انجام میدهند، چراکه از نظر اجتماعي برای مصرفکنندگان و جامعه بهعنوان یک کل احساس مسئولیت میکنند.
تعریف بینالمللی
دستهای از محققان به همراه پروفسور جف فرنچ برای بهدست آوردن اجماع بینالمللی جهت تعریف این بازاریابی در فوریه ۲۰۱۲، انجمن بینالمللی بازاریابی اجتماعی (iSMA) و انجمن بازاريابي اجتماعي اروپا (ESMA) یک فرآیند تکراری و فراگیر را آغاز کردند. یک گروه کاری برای هدایت این کار تشکیل شد و در آوریل ۲۰۱۳ AASM موافقت کرد که در این روند مشارکت کند. پنج نکتهای که در هنگام این تعریف موردتوجه قرارگرفتهاند، عبارتاند از:
- یک بیانیه اجماع است و بهدنبال محدود کردن بحث در مورد این بازاریابی نیست. هدف تعاریف اجماع این است که انجمنهای حامی را قادر سازد تا روایت مشترکی در مورد ماهیت بازاریابی اجتماعی ایجاد کنند که به آنها در پیشبرد هدف جمعی از جذب و گسترش عملکرد خوب کمک کند.
- باید بر هدف و ماهیت عملکرد این بازاریابی متمرکز باشد.
- تا حد امکان کوتاه و موجز باشد.
- تا حد امکان بدون ابهام باشد و قابلیت ترجمه به زبانهای دیگر غیر از انگلیسی را داشته باشد.
- در معرض اصلاحات مداوم باشد تا ماهیت پویا و درحالتوسعه تئوری و عمل بازاریابی اجتماعی را منعکس کند.
کدام بازاریابیها با بازاريابی اجتماعی اشتباه گرفته میشوند؟!
اغلب افراد تعریف درستی از این مدل بازاریابی ندارند. در ادامه به ۳ نوع بازاریابی که با این مدل تفاوت دارند، اما مردم بهاشتباه آن را با بازاريابي اجتماعي یکسان فرض میکنند، میپردازیم:
-
بازاریابی رسانههای اجتماعی:
این بازاریابی با بازاریابی شبکه های اجتماعی مانند فیسبوک، توییتر، اینستاگرام و یوتیوب متفاوت است. گاهی اوقات از رسانههای اجتماعي برای گسترش و ایجاد سروصدا در اطراف کمپینهای بازاریابی اجتماعی استفاده میشود. بااینحال، اغلب بازاریابیهای رسانههای اجتماعي برای تبلیغ یک محصول یا خدمات است.
-
کمکهای خیرخواهانه:
بسیاری از شرکتها کمکهای مالی خود را برای مؤسسات خیریه یا کمپينهای بشردوستانه منتشر میکنند، با توجه به اینکه این شرکتها اغلب به افزایش اعتبار خود فکر میکنند، این بازاریابی نیز جزو دسته بازاریابی اجتماعی قرار نمیگیرد.
-
بازاریابی محصولات سبز:
اگر شرکتی بطریهای آب سازگار با محیطزیست، اتومبیلهای هیبریدی، ظروف ناهار قابلاستفاده مجدد یا سایر محصولات سبز خود را بازاریابی کند، این محصولات بهعنوان بازاريابي اجتماعي محسوب نمیشوند. بازاریابی محصولات توسط کمکهای خیریه نیز جزو این مدل بازاریابی محسوب نمیشود. در مثالهای فوق تمرکز اصلی صاحبان کسبوکارها بر فروش یک محصول است. درحالیکه رویکرد اجتماعي صرفاً بر تغییر رفتارها به نفع عموم متمرکز است.
مسئولیت اجتماعی به چه معناست؟
نحوه رفتار یک شرکت در قبال سایر گروهها و افراد مسئولیت اجتماعي شرکتی نامیده میشود. این مسئولیت در قبال محیطزیست شامل مشکلاتی مانند آلودگی هوا، آب و زمین است و در قبال مشتریان به حقوق مصرفکننده، قیمتگذاری ناعادلانه و اخلاق در تبلیغات اشاره دارد. علاوهبراین، مسئولیتهای اجتماعی در قبال سرمایهگذاران و کارکنان نیز به تعهدات اخلاقی شرکت در قبال گروههای معین بستگی دارد.
پارامترهای بازاریابی اجتماعی
-
عوامل درنظر گرفتهشده:
- سود شرکت: ایجاد روابط بلندمدت با مشتری، مسئولیت اجتماعی و کیفیت محصولات برای سودآوری شرکت اهمیت بسیاری دارند.
- خواستههای مصرفکننده: محصولات باید نیازها و خواستههای مشتریان را برآورده کنند.
- منافع جامعه: محصولات یا خدمات باید در خدمت جامعه باشند و نشاندهنده منافع آن باشند.
-
اهداف:
هدف این مدل بازاریابی رفع چالشهایی از جمله موارد زیر است:
- مسائل زیستمحیطی مانند آلودگی، زباله، بازیافت و گرمشدن کره زمین
- کاهش منابع طبیعی بهدلیل رفتارهای استثماری
- گرسنگی و فقر
- افزایش وزن و سایر مشکلات سلامتی
- مسائل بهداشتی و ایمنی مانند مواد مخدر و سیگار، رانندگی ایمن و موارد دیگر
- کاهش دسترسی به آموزش، بهداشت و سایر خدمات اجتماعي
- نابرابریهای اجتماعی مانند تبعیض به دلیل جنسیت، نژاد، معلولیت و سایر موارد
-
محاسن:
- حفظ روابط با مشتری در درازمدت
- بهبود تصویر در جامعه
- انجام تعهدات اجتماعي و پذیرفتن مسئولیت
- ایجاد آگاهی اجتماعي از برندها
- افزایش پایگاه مشتری با ایجاد تصویر مثبت
- افزایش رفاه اجتماعی
- اهمیت یافتن برنامهریزی اقتصادی برای جامعه
بازاریابی آمیخته و اجتماعی
۴p مفهومی در بازاریابی آمیخته است که به چهار عنصر ضروری برای کمپینهای بازاریابی نظیر محصول، قیمت، مکان و تبلیغات اشاره میکند. این عوامل باید پیش از طراحی کمپین بازاريابي اجتماعي تعریف شوند و در هنگام طراحی به آنها توجه نمود.
-
محصول:
محصول بازتابی از کنش اجتماعی افراد است که در قالب این بازاریابی ارائه میشود. صاحبان کسبوکارها باید اطمینان حاصل کنند که این تغییر تا حد امکان فریبنده ارائه میشود و مخاطبان آنها میتوانند بهسرعت و بهراحتی محصول و مزایای آن را درک کنند.
-
هزینه:
بازاریابان باید هزینهای را که مخاطبان آنها برای به حداقل رساندن کنشهای اجتماعی میپردازند را کاهش دهند. این هزینه صرفاً پولی نیست. این هزینه شامل به حداقل رساندن سختی، زمان و هزینههای روانی و عاطفی است که افراد متحمل خواهند شد؛ بنابراین، هنگام طراحی یک کمپین بازاریابی اجتماعی باید در مورد مواردی که مانع از انجام این رفتار مخاطبان میشود، تأمل و تحقیق نمود.
سپس بازاریابان باید راههای بصری و عملی برای مبارزه با این موانع را بیابند؛ برای مثال، اگر یک کمپین با هدف تشویق ورزش بیشتر در جامعه است، اما فضاهای بیرونی ایمن نیستند و هزینه کلاسهای داخل سالن گران است، صاحبان کسبوکارها میتوانند ارائه کلاسهای تناسباندام داخل سالن را درنظر بگیرند.
-
مکان:
مکان به معنای محلی است که مشتریان رفتار موردنظر خود را انجام میدهند. بازاریابان به بررسی روشهایی میپردازند که انجام رفتار موردنظر آنها را در آن مکان سادهتر کند؛ برای مثال، بازاریابان برای دریافت کمکهای مالی جهت تأمین تغذیه افراد بیبضاعت میتوانند کمپینی را در کنار یک فروشگاه مواد غذایی راهاندازی کنند و صندوقهای کمک مالی را در خروجیهای فروشگاه قرار دهند.
-
تبلیغات:
اگر بازاریابان قصد تشویق مردم جهت استفاده از کیسههای قابل استفاده مجدد را داشته باشند میتوانند به ازای هر کیسه یکبارمصرفی که از مشتریان نیاز دارند، هزینه دریافت کنند و کیسههای قابل استفاده مجدد را با هزینهای ناچیز ارائه دهند. در این حالت، مشتریان میتوانند کیسهها را بهصورت رایگان به صاحبان فروشگاه تحویل دهند و مجدداً مورداستفاده آنان قرار بگیرد. همچنین میتوان شعارهای بشردوستانهای را بر روی کیسههای یکبارمصرف چاپ کرد و کیسههای قابل استفاده مجدد را زیبا و جذاب نمود.
-
ارتقاء:
این بخش سایر عناصر بازاریابی آمیخته را به یکدیگر پیوند میدهد. در این بخش کانالها و رسانههایی که به صاحبان کسبوکارها کمک میکنند تا به بهترین نحو به مخاطبان خود دسترسی پیدا کنند، مشخص میشود. این کانالها و رسانهها میتوانند مواردی مانند رسانهها، تلویزیون، رادیو، تابلو، بیلبورد یا ایجاد رویدادهایی مانند کنسرتها، نمایشگاهها و یا بازاریابی چریکی را شامل شوند.
چند نمونه از بهترین مدلهای Societal marketing
-
کیسههای پلاستیکی حیوانات دریایی را میکشند.
این کمپین توسط آژانس تبلیغاتی BBDOدر کشور مالزی راهاندازی شده است. علت راهاندازی کميپن پلاستیکی کشنده این بود که استفاده از کیسههای پلاستیکی یکبارمصرف را به کیسههای قابل استفاده مجدد تبدیل نمایند. آنها این کار را با تصاویر و پیامهای خیرهکننده بر روی کیسههای پلاستیکی از جمله کیسههای پلاستیکی حیوانات دریایی را میکشند. و تصویر یک لاکپشت در حال مبارزه انجام دادند. این کمپین از استراتژیهای مختلفی استفاده کرد تا مردم در رابطه با عادات غلط زندگی خود و تأثیر آن در زندگی حیوانات آگاه و متأثر شوند و تمایل کمتری به پذیرش کیسههای پلاستیکی داشته باشند. در این کمپین هنگامیکه مشتریان کیسهها را حمل میکنند، بهنظر میرسد که لاکپشت را با دست خود خفه میکنند. این افراد پسازاین رویداد ناراحتکننده، بار دیگری که یک کیسه یکبارمصرف به آنها پیشنهاد میشود، کمی تأمل میکنند و تمایل بیشتری به حمل یک کیسه قابل استفاده مجدد دارند. این کمپین در فروشگاههای خردهفروشی که اغلب آنها کیسههای پلاستیکی یکبارمصرف را ارائه میدهند، راهاندازی شد.
-
به کودکان دانمارکی کمک کنید.
انجمن سرطان دانمارک کمپین به یک دانمارکی کوچک کمک کنید. را با هدف افزایش ایمنی آنها در برابر آفتاب در تعطیلات بینالمللی راهاندازی کرده است. این کمپین والدین را تشویق میکند تا با استفاده از کرم ضدآفتاب، زیر سایه نگهداشتن کودکان و پوشیدن کلاه آفتابی از کودکان خود در برابر آفتابسوختگی محافظت کنند تا از پوست بسیار حساس کودکان محافظت کرده و خطر ابتلا به سرطان پوست آنها را کاهش دهند. انجمن سرطان دانمارک در ویدیوهای طنز و کمپین رسانهها و بازی کودکان مایورکا بهعنوان مکان تفریحی محبوب دانمارکیها به تبلیغ این کمپین پرداخت.
دانمارکیها معمولاً در تعطیلات دچار آفتابسوختگی میشوند، زیرا اشعه ماوراءبنفشی که بسیاری از دانمارکیها معمولاً طی یک هفته در مقاصد محبوب تعطیلات خود در معرض آن قرار میگیرند، با اشعه ماوراءبنفشی که در مدت شش ماه داخل کشور خود در معرض آن قرار میگیرند، برابری میکند. بهطور میانگین، از هر ۱۰ دانمارکی ۴ نفر آنها در هنگام تعطیلات دچار آفتابسوختگی میشوند که آمار بسیار چشمگیری است. والدین دانمارکی نیز در مورد محافظت کودکان خود در برابر آفتاب سهلانگاری میکنند.
این کمپین از طریق ویدئو در رسانهها وایرال شد. همچنین، این سازمان بستههای ایمنی در برابر آفتاب را میان خانوادههایی که با کودکان خود در حال پرواز از فرودگاه کپنهاگ بودند، توزیع نمود. این کمپین بازاریابی اجتماعی با لحن شوخطبعانه خود مخاطبان بسیاری را به خود جذب کرد. مدیر هنری این کمپین میگوید: اغلب مردم علاقهای به شنیدن نصیحت ندارند، اما با راهاندازی کمپین به شکل طنزآمیز درمییابند که محافظت در برابر آفتاب اهمیت بسیاری دارد.
-
کاغذ را ذخیره کنید، سیاره را نجات دهید.
سازمان جهانی حیاتوحش و طبیعت برای کاهش استفاده از کاغذ بهویژه استفاده از دستمالکاغذی و افزایش علاقه مردم نسبت به خود کمپینی را آغاز نمود. در این کمپین دستگاه پخش حوله کاغذی تصویری از آمریکای جنوبی با خانههای جنگلی بارانی آمازون را نشان میدهد و بیان میکند که با استفاده بیشتر از حولههای کاغذی، تصویر آمریکای جنوبی سبز بودن خود را ازدست میدهد. این امر نشاندهنده ارتباط مستقیم مابین استفاده بیشازحد از کاغذ و جنگلزدایی است.
این کمپین با عادت استفاده بیرویه از دستمالکاغذی مبارزه نمود. این کمپین پیام کاغذ را ذخیره کنید، سیاره را نجات دهید. را بر روی دستمالهای کاغذی نوشت. مردم با خواندن این پیام تمایل بیشتری به محدود کردن خود با استفاده از حوله یا دستگاههای خشککن خواهند داشت.
-
ببینید که غذا دادن به گرسنگان چقدر آسان است؟
این کمپین توسط سازمان Feed SA، موسسه خیریهای که برای تغذیه افراد نیازمند در آفریقای جنوبی فعالیت میکند، راهاندازی شد. در این کمپین ابتدا مردم برای کمکهای غذایی به افراد نیازمند و سپس نسبت به بازدید وبسایت Feed SA تشویق میشدند. این سازمان برای تبلیغ تصاویر کودکان گرسنه که دستان خود را در چرخهای خرید بازکردهاند و برای غذا گدایی میکنند، قرار داد. در این حالت بهنظر میرسید هر غذای قرارگرفته در سبد خرید به کودک داده میشود. آنها بر روی چرخهای خرید شعار ببینید غذا دادن به گرسنگان چقدر آسان است؟ را نوشتند. این کمپین در خروجی فروشگاهها سطلهای اهدای غذا را قرار داد؛ بنابراین، مردم میتوانند در اسرع وقت به FeedSA کمک کنند.
-
راههای احمقانه برای مردن
این کمپین توسط متروی ملبورن در استرالیا با هدف متقاعدکردن جوانان برای ایمن بودن در کنار ایستگاه مترو راهاندازی شد. این تبلیغ با استفاده از آهنگی ترسناک و جذاب راههای مختلف برای مواجهشدن با مرگ تصادفی و احمقانه را نشان میدهد. در پایان آهنگ، رفتارهای ناامن قطار بهعنوان احمقانهترین راه برای مردن ذکرشده است. این کمپین توسط وبسایتها، محتوای ویدئویی در رسانهها، تبلیغات چاپی و دیجیتال بهسرعت وایرال شد. این ویدئو تنها در دو هفته اول بیش از ۳۰ میلیون بازدید از یوتیوب بهدست آورد و حدود ۶۰ میلیون دلار پوشش رسانهای رایگان ایجاد کرد. ابتدا این آهنگ بهعنوان یک تبلیغ پولی در رادیو پخش شد، اما بهمرورزمان محبوبیت آن افزایش یافت و ایستگاهها آن را بهصورت رایگان پخش میکردند.
پس از گذشت چندماه از اجراشدن این کمپین، قطارهای مترو کاهش ۲۱ درصدی تصادفات مرتبط با مسیر از جمله کاهش برخورد یا احتمال تصادف با وسایل نقلیه و عابران پیاده در گذرگاههای همسطح را گزارش کردند.
-
به ما نشان بده
برند داو در دو دهه مدافع سرسخت عزتنفس زنان بوده و کلیشههای نژادی، قومیتی و جنسیتی را به چالش میکشد. اولین استراتژی بازاریابی اجتماعی Dove با نام زیبایی واقعی در سال ۲۰۰۴ راهاندازی شد. این کمپین قصد داشت کلیشههای موجود در رابطه با زیبایی زنان را به چالش بکشد. این شرکت اخیراً کمپین #ShowUs (به ما نشان بده) خود را راهاندازی کرده است. این کمپین برای به اشتراک گذاشتن چشماندازهای مهمتر از زیبایی ظاهری ایجاد شده است. پس از این کمپین ۶۲ درصد از زنان معتقد بودند که تصاویر #ShowUs منعکسکننده خوبی از ظاهر اغلب زنان است. ۶۶ درصد آنها نیز نسبت به برندهایی که از تصاویر دارای هشتگ ShowUs استفاده میکنند، تمایل بیشتری نشان میدهند.
مفهوم بازاریابی برای جامعه، محیطزیست و خود شرکت اهمیت زیادی دارد. این مفهوم برای مقابله با مصرفگرایی و هدف سودآوری شرکتها ایجاد شد. علاوه بر این، مفهوم بازاریابی میتواند سود شرکت را به حداکثر برساند و وفاداری طولانیمدت مشتری را ایجاد کند.
چگونه بازاريابي اجتماعي از فعالیتهای مختلف برای تشویق افراد استفاده میکند؟
- سیاست: این بازاریابی میکوشد تا اطمینان حاصل شود که خطمشی فعالیتهای بازاریابان مبتنی بر درک زندگی مردم است و اهداف سیاست را واقعی و قابلدستیابی میکند.
مثال: جیرهبندی آب در اردن
- استراتژی: این بازاریابی صاحبان کسبوکارها را قادر میسازد تا منابع خود را بهصورت مقرونبهصرفه هدف قرار دهند و مداخلات دارای بیشترین تأثیر در طول زمان را برگزینند.
مثال: استراتژی بیماری ریه در انگلستان
- پیادهسازی و تحویل: صاحبان شرکتها با استفاده از این شیوه میتوانند محصولات، خدمات و ارتباطاتی متناسب با نیازها و انگیزههای افراد ایجاد نمایند.
مثال: صندلی ماشین کودک در تگزاس
بازاریابی اجتماعی برای تشویق تغییرات اجتماعی طراحی شده است و بهجای فروش یک محصول، رفتاری را میفروشد که به نفع جامعه است. Societal marketing از خلاقیت و برانگیختن احساسات افراد برای ایجاد انگیزه در عمل، از طریق تصاویر و شعارهای جذاب استفاده میکند. این بازاریابی رفاه انسان را نسبت به سود در اولویت قرار میدهد و شرکتها را تشویق میکند تا فعالانه در جهت منفعت جامعه و مشارکت در فعالیتهای اجتماعی فعالیت کنند.
برای مطالعه مقاله های دیگر در زمینههای مختلف فناوری اطلاعات و ارتباطات اینجا کلیک کنید.
در بازار یابی اجتماعی ما اول رو سطح اگاهی مردم کار میکنیم و با افزایش سطح اگاهی مردم نسبت به مشکلات و مسائل اجتماعی کسب و کارمون رو به عنوان راه حل و یا کمک برای حل مشکل به مخاطب ارائه میدیدم. از اینکه به این موضوع اشاره کرده بودید ازتون ممنونم بسیار مطالبتون مفید چرا که با این روش از بازاریابی ما باعث میشیم که مردم نسبت به مسائلی که وجود داره دغدغه مند و اگاه بشن. و بخاطر همین موضوعه که تاکید رسانه ها چه خارجی و چه داخلی مثل بیزینس اینسایدر و دانشگاه کسب و کار و…. به روی بازاریابی اجتماعیه